Πιείτε ένα latte από τα Starbucks για να βοηθήσετε στον τερματισμό του HIV / AIDS, τρέξτε 5 χιλιόμετρα για να στηρίξετε μια φιλανθρωπική οργάνωση ή αγοράστε μια τσάντα tote για να ενισχύσετε τις προσπάθειες ανακούφισης από τις φυσικές καταστροφές. Πρωτοβουλίες που σας επιτρέπουν να συνδυάσετε τις αγορές σας με μια μικρή κοινωνική αλλαγή συμβαίνουν παντού αυτές τις μέρες. Μπορείτε να δείτε αυτές τις ευκαιρίες – και όλους τους ανθρώπους που με ανυπομονησία σας ενημερώνουν για τη συμμετοχή τους σε αυτές μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, και να πιστέψετε πως η κοινωνία μας φαίνεται να εξελίσσεται δείχνοντας λίγο περισσότερη κατανόηση και ηθική, πως τελικά αντιμετωπίζει τα σκληρά κοινωνικά ζητήματα και προσφέρει σε όλους μια ευκαιρία για βοήθεια.
Αλλά είναι αυτό κάτι που συμβαίνει πραγματικά;
Αν εξετάσετε σε βάθος, με κριτική ματιά, τις πρωτοβουλίες αυτές τοποθετώντας τες σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αν ρίξετε μια ματιά που διαρκεί περισσότερο από τον χρόνο που απαιτείται για να σκρολάρετε προσπερνώντας την εικόνα ενός καφέ – κάτι πολύ πιο ύπουλο αποκαλύπτεται. Η ποικιλία των πρωτοβουλιών που προσφέρουν ευκαιρίες που αφορούν σχεδόν τα πάντα, από την πρόσβαση στο νερό μέχρι την χειραφέτηση των γυναικών, είναι εντυπωσιακή, αλλά όλες έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: είναι φανταχτερές αλλά επιφανειακές προσπάθειες που χρησιμοποιούν την κατανάλωση ως μέσο για την συμμετοχή και έχουν σχεδιαστεί περισσότερο για να δημιουργήσουν ένα κοινωνικό καταναλωτικό κεφάλαιο παρά μια θετική, παγκόσμια αλλαγή.
Οι πανταχού παρούσες προσπάθειες «αγόρασε και χάρισε» (buy to give) εμφανίζονται επιφανειακά ως κοινωνικά συνειδητές πρωτοβουλίες που εργάζονται για έναν καλύτερο κόσμο, μια αντίληψη που πηγάζει από την σκέψη ότι σίγουρα δεν υπάρχει τίποτα λανθασμένο στο να αγοράσεις κάτι που υποστηρίζει κάποιον καλό σκοπό. Αν πρόκειται να αγοράσετε ένα ρολόι, γιατί να μην αγοράσετε ένα “Face’s Environment” ρολόι που προσφέρει σε κάποιον μια σόμπα με κάθε συναλλαγή; Για να είμαι σαφής, ο συνειδητός καταναλωτισμός δεν είναι το πρόβλημα, όλο το σύνολο της παραγωγής θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα δίκαιου εμπορίου και ηθικών μέσων. Θα πρέπει όλοι να χρησιμοποιούμε την αγοραστική μας δύναμη με σύνεση και να αποφεύγουμε την αγορά μη χρήσιμων αντικείμενων που στηρίζουν πίσω τους τυραννικά συστήματα παραγωγής. Αλλά υπάρχει μια τεράστια διαφορά μεταξύ συνειδητού καταναλωτισμού και ενεργούς προώθησης της κοινωνικής αλλαγής, και η σύγχυση τους είναι επικίνδυνη.
Το “τάδε για καλό σκοπό” φαινόμενο είναι μια τάση. Μια τάση δεν πρέπει να συγχέεται με ένα κίνημα. Οι τάσεις είναι μόδες, φευγαλέες στην φύση τους που πάντα αντικαθίστανται σύντομα. Ένα κίνημα είναι μια ομάδα ανθρώπων που εργάζονται μαζί για να προωθήσουν μια σειρά από κοινές ιδέες. Δουλεύουν μαζί – δεν αγοράζουν μαζί – για να δημιουργήσουν μια μετασχηματιστική αλλαγή. Και αυτή η μετασχηματιστική αλλαγή απαιτεί μια ευρύτερη σκέψη, που θα αλλάξει τον τρόπο που τα συστήματα διανέμουν δύναμη, και θα εστιάσει σε αποτελέσματα, όπως η αύξηση της αυτάρκειας και η πρόσβαση σε πόρους. Όταν απλά παρέχετε ένα αντικείμενο, υπάρχει ένας πάροχος και ένας δέκτης, αυτοί που έχουν και αυτοί που δεν έχουν – η αντίθεση της ισότητας.
Οι κοινωνικοί καινοτόμοι, οι οποίοι επιτελούν έναν καταλυτικό κοινωνικό μετασχηματισμό, εργάζονται ως προς την κοινωνική αλλαγή μεταβάλλοντας ολόκληρο το παράδειγμα της ανισότητας με την τροποποίηση των συστημάτων που αναγκάζουν τους ανθρώπους να ζουν χωρίς τα συμπτώματα (και όχι απλά με την διαχείριση τους) που παράγουν αυτά τα κακά συστήματα. Για παράδειγμα, αντί απλώς να παρέχουν στα άτομα ρούχα, οργανώσεις όπως το Jubilee House Community στη Νικαράγουα συν-οικοδομούν συνεταιρισμούς μέσα στις κοινότητες, ενισχύοντας τους πληθυσμούς με τη δημιουργία ενός συστήματος που τους επιτρέπει να παράγουν και να πωλούν κάθε κομμάτι ιματισμού καθ’ όλη την διάρκεια της παραγωγικής αλυσίδας. Αυτή είναι η κρίσιμη και θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της παροχής πόρων και της διευκόλυνσης της πρόσβασης, ανάμεσα στη δημιουργία της εξάρτησης και την προώθηση της ενδυνάμωσης, μεταξύ της διαιώνισης ελαττωματικών συστημάτων και της εκμοντέρνισής τους.
Η προμήθεια αγαθών είναι ένα τσιρότο και δεν αποτελεί λύση για την αντιμετώπιση των κρίσιμων ζητημάτων ανισότητας.
Η δημοφιλής και διαδεδομένη ιδέα στην οποία υπάγονται οι προσπάθειες του είναι πως, με μια απλή αγορά, συμμετέχουμε ενεργά στη δημιουργία της κοινωνικής αλλαγής και κάνουμε τον κόσμο ένα καλύτερο και πιο δίκαιο μέρος. Αλλά πού είναι η αλλαγή; Πού είναι το αποτέλεσμα, η άμεση σύνδεση των πράξεων μας με τις συνέπειές τους; Η σύνδεση είναι αδύναμη και τα αποτελέσματα συνήθως δεν καταγράφονται επειδή σπάνια υπάρχουν, και όταν καταγράφονται δεν έχουν τον αντίκτυπο που ισχυρίζονταν ότι θα έχουν. Στην πραγματικότητα, οι εταιρείες που ασχολούνται με τις προσπάθειες είναι οι επιχειρήσεις που πουλάνε την ενίσχυση του εγωισμού μας μεταμφιεσμένη σε κοινωνική αλλαγή,
Εξαιτίας αυτού, εταιρείες όπως η Toms πηγαίνουν καλά, τόσο καλά στην πραγματικότητα που ο Διευθύνων Σύμβουλός της, Blake Mycoskie, κολυμπά σε έσοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων, ενώ οργανώσεις όπως η Kiva, οι οποίες επιδιώκουν να δημιουργήσουν μια βιώσιμη ενδυνάμωση και όχι απλά να σερβίρουν προϊόντα αποφασισμένα από τη Δύση, φθίνουν σε δημοτικότητα και χρηματοδότηση. Η κρίσιμη διαφορά μεταξύ των εταιρειών όπως η Kiva και η Toms είναι ότι η μία προσφέρει στους πελάτες της απτή απόδειξη της συμμετοχής τους στην κοινωνική αλλαγή μέσω προϊόντων που μπορούν να φορεθούν για να φωτογραφηθούν, συχνά με αντάλλαγμα κάτι τόσο ασήμαντο όσο ένα like ή ένα κλικ, ενώ η άλλη δεν το κάνει. Όταν η μόνη σύνδεσή μας με την κοινωνική αλλαγή είναι ένα αντικείμενο κύρους, πρέπει να αναρωτηθούμε: τι αφορά πραγματικά αυτή η προσπάθεια;
Ίσως δεν αφορά καθόλου στο να βοηθήσει όσους έχουν ανάγκη. Περισσότερο, έχει να κάνει με το να αισθανθούμε καλά για τον εαυτό μας και να πειστούμε πως δεν είμαστε μέρος του προβλήματος, ότι είμαστε κατά κάποιο τρόπο έξω από τα παγκόσμια συστήματα που προκαλούν τα ζητήματα που οι αγορές μας τώρα επιχειρούν να λύσουν.
Στην αναζήτησή μας για ατομική ικανοποίηση, εκμεταλλευόμαστε τα ίδια τα άτομα που θέλουμε να βοηθήσουμε, αλυσοδένοντας τους αδύναμους στις ιδιοτροπίες των πλουσίων της Δύσης. Επειδή αυτές οι στρατηγικές αλλαγής εξαρτώνται από το ενδιαφέρον της παγκόσμιας ελίτ για κοινωνικά συνειδητή κατανάλωση, είναι εγγενώς μη βιώσιμες. Τι θα συμβεί όταν το ενδιαφέρον για το παντελόνι που ανακουφίζει τη φτώχεια και τα παπούτσια που μάχονται το AIDS εξασθενίσει και τα εμπορεύματα σταματήσουν να αγοράζονται;
Η βελτίωση σε θέματα όπως η φτώχεια, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη απαιτεί ανασυγκρότηση της διακυβέρνησης, της δύναμης των πολιτικών δομών και συστημάτων, όχι σποραδική εισροή αυθαίρετων αγαθών. Χρειαζόμαστε ολιστικές προσεγγίσεις, όχι αποσπασματικές προσπάθειες, όπου ένα παιδί λαμβάνει έναν ηλιακό υπολογιστή την μία ημέρα και ένα εμβόλιο την επόμενη. Όσοι είναι αφοσιωμένοι και εργάζονται για αυτήν την ανάπτυξη, επενδύοντας τη ζωή και την ενέργειά τους σε εκείνους που τη χρειάζονται περισσότερο, καταλαβαίνουν πως για την εξάλειψη των μεγάλων ανθρωπιστικών κρίσεων της εποχής μας χρειαζόμαστε όχι μόνο πόρους και αφοσίωση, αλλά και μια βαθιά κατανόηση των τοπικών πλαισίων – μια συνειδητοποίηση που απουσιάζει προβληματικά από τις προσπάθειες του . : Πόσες ζωές θα μπορούσαν να έχουν όντως αλλάξει, αν οι πόροι που χρησιμοποιούμε για να αγοράσουμε πράγματα για τους εαυτούς μας είχαν αντίθετα χρησιμοποιηθεί για την προώθηση ενός βιώσιμου τρόπου ζωής;
Για να είναι θετικά αποτελεσματικές, οι στρατηγικές κοινωνικής αλλαγής πρέπει να θεμελιώνονται πάνω σε μια τεκμηριωμένη και βιώσιμη βάση έχοντας την μεγάλη εικόνα και το μακρινό μέλλον κατά νου και όχι κοντόφθαλμες ιδέες που επικεντρώνονται στον καταναλωτή και στο άμεσο κέρδος. Αλλά η κατακλείδα είναι πως όταν οι κοινότητες δεν περιλαμβάνονται στην απόφαση του τι χρειάζονται, η αξιοπρέπεια και η δυνατότητα να ξεφύγουν από τη φτώχεια τους διαβρώνεται. Αυτό που λείπει από την συνειδητότητα αυτών των πρωτοβουλιών είναι η κατανόηση ότι οι άνθρωποι είναι αρκετά ευφυείς για να λύσουν τα προβλήματά τους και απλά δε διαθέτουν τους πόρους και την μέθοδο ώστε να ενεργήσουν για τις λύσεις. Εάν ο στόχος είναι η πραγματική κοινωνική αλλαγή, μια στροφή ενδιαφέροντος είναι απαραίτητη. Χρειάζονται πολύ περισσότερα από το να καταναλώνουμε. Δεν μπορούμε απλά να αγοράσουμε το δρόμο μας προς την ισότητα και την χειραφέτηση.
Cinnamon Janzer & Lauren Weinstein, fastcoexist.com
Πηγή άρθρου: planet.ellak.gr medialibre