Η Facebook έχει μόλις αποκαλύψει την τελευταία απόπειρα για παγκόσμια κυριαρχία: Libra (Ζυγός, ελληνιστί), ένα κρυπτονόμισμα σχεδιασμένο να λειτουργεί ως ιδιωτικό χρήμα σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη. Για τη προετοιμασία αυτού του εγχειρήματος, ο διευθύνων σύμβουλος της Facebook, Mark Zuckerberg, είχε βρεθεί σε διαπραγματεύσεις με Κεντρικές Τράπεζες, ρυθμιστικές αρχές και 27 συνεργαζόμενες εταιρείες, κάθε μία από τις οποίες θα συνεισφέρει 10 εκατομμύρια δολάρια τουλάχιστον. Λόγω του φόβου να εγερθούν ζητήματα ασφαλείας, η Facebook απέφυγε την συνεργαστεί άμεσα με εμπορικές τράπεζες.
Ο Zuckerberg φαίνεται να κατανοεί ότι από μόνη της η τεχνολογική καινοτομία δεν είναι αρκετή να διασφαλίσει την επιτυχία του Libra. Χρειάζεται επίσης τη δέσμευση των κυβερνήσεων ότι θα επιβάλλουν το δίκτυο των συμβατικών σχέσεων, που υποστηρίζουν το νόμισμα, και να εγκρίνουν τη χρήση του νομίσματός τους ως εγγύηση. Αν το Libra αντιμετωπίσει πρόβλημα βαθιάς υποτίμησης, οι Κεντρικές Τράπεζες θα υποχρεωθούν να παράσχουν ρευστότητα.
Το ερώτημα είναι αν οι κυβερνήσεις καταλαβαίνουν ότι η εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος συνεπάγεται κινδύνους χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Η ιδέα ενός ιδιωτικού, χωρίς τριβές, συστήματος πληρωμών με 2,6 εκατομμύρια χρήστες μπορεί να ακούγεται ελκυστική. Αλλά όπως κάθε τραπεζίτης και κάθε άτομο που χαράσσει πολιτική γνωρίζει, ένα σύστημα πληρωμών απαιτεί ένα επίπεδο διασφάλισης της ρευστότητας που καμιά ιδιωτική οντότητα δε μπορεί να παράσχει.
Αντίθετα με τα κράτη, οι ιδιώτες πρέπει να λειτουργούν βάσει των πόρων τους και δε μπορούν να επιβάλλουν μονομερώς οικονομικές υποχρεώσεις σε άλλους, όπως απαιτείται. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να σώσουν τους εαυτούς τους· πρέπει να διασωθούν από τα κράτη ή να τους επιτραπεί να αποτύχουν. Επί πλέον, ακόμα κι όταν έχουμε να κάνουμε με κράτη, η σταθερή ισοτιμία συναλλάγματος προσφέρει μόνο μια ψευδαίσθηση ασφάλειας. Πολλές χώρες αναγκάστηκαν στο παρελθόν να σπάσουν τέτοιες σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες και πάντα επιμένοντας ότι “αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά”.
Αυτό που ξεχωρίζει τη Facebook από άλλους εκδότες “ιδιωτικού χρήματος” είναι το μέγεθός της, το παγκόσμιο εύρος της και η θέληση να “κινηθεί γρήγορα και να σπάσει τα καθιερωμένα”. Είναι εύκολο να φανταστούμε ένα σενάριο στο οποίο η διάσωση του Libra θα απαιτούσε περισσότερη ρευστότητα απ’ όση θα μπορούσαν να προσφέρει οποιοδήποτε κράτος. Ας θυμηθούμε την Ιρλανδία μετά την οικονομική Κρίση του 2008. Όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θ’ αναλάμβανε τα χρέη του ιδιωτικού τραπεζικού τομέα, η χώρα βυθίστηκε σε μια κρίση δημόσιου χρέους. Συγκριτικά με έναν κολοσσό σαν τη Facebook, πολλά έθνη-κράτη θα μπορούσαν να καταλήξουν σαν την Ιρλανδία.
Η Facebook τρέχει το Libra σαν άλλη μία ιδιωτική επιχείρηση. Αλλά όπως πολλοί άλλοι οικονομικοί μεσάζοντες έκαναν πριν το Libra, η εταιρεία υπόσχεται κάτι στο οποίο πιθανόν δε μπορεί μόνη της να ανταποκριθεί με επιτυχία: η προστασία της αξίας του νομίσματος. Το Libra, μας έχει ειπωθεί, θα είναι σε σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες με ένα καλάθι νομισμάτων (παραστατικό χρήμα ή χρήμα αναγκαστικής κυκλοφορίας, εκδιδόμενο από τις κυβερνήσεις) και μετατρέψιμο αν και όταν ζητηθεί σε οποιοδήποτε κόστος. Αλλά αυτή η εγγύηση βασίζεται σε μια ψευδαίσθηση, διότι ούτε η Facebook ούτε κάποιος άλλος συμμετέχων ιδιώτης θα έχουν πρόσβαση σε απεριόριστα αποθέματα αυτών των νομισμάτων σταθερής ισοτιμίας.
Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει όταν οι ρυθμιστικές αρχές καθίσουν με τα χέρια σταυρωμένα όσο οι “καινοτόμοι της οικονομίας” δημιουργούν δικαιώματα πώλησης, ας σκεφτούμε τη νίλα με τα Αμοιβαία Κεφάλαια Χρηματαγοράς τον Σεπτέμβριο του 2008. Είχε δοθεί η υπόσχεση στους επενδυτές των ΑΚΧΑ ότι θα μπορούσαν να χειρίζονται τις θέσεις τους σ’ αυτά ωσάν τραπεζικός λογαριασμός, που σημαίνει ότι θα μπορούσαν να αποσύρουν τόσα χρήματα όσα έχουν βάλει, όποτε θέλουν. Αλλά όταν η Lehman Brothers κατέρρευσε, οι επενδυτές στα ΑΚΧΑ προσπάθησαν όλοι μαζί και την ίδια στιγμή να ρευστοποιήσουν τις θέσεις τους, οπότε και έγινε ξεκάθαρο ότι τόσα πολλά κεφάλαια δε μπορούσαν να παραδοθούν. Για να αποτραπούν εκτεταμένες μαζικές αναλήψεις απ’ όλα τα ΑΚΧΑ και τις τράπεζες που τα εγγυώνται, η Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα (US Federal Reserve) μεσολάβησε για να στηρίξει τη ρευστότητα. Μια μαζική ανάληψη σε Libra θα απαιτούσε μια στήριξη της ρευστότητας πολύ μεγαλύτερων διαστάσεων όπως και έναν στενό συντονισμό μεταξύ όλων των κεντρικών τραπεζών που θα επηρεάζονται από το νόμισμα αυτό.
Δεδομένων αυτών των μεγάλων κινδύνων, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να μεσολαβήσουν και να σταματήσουν το Libra πριν τη κυκλοφορία του τον επόμενο χρόνο. Ειδάλλως, όπως προειδοποίησε η Maxine Waters, Πρόεδρος της Επιτροπής επί Οικονομικών Θεμάτων της Βουλής των ΗΠΑ, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αρχίσουν να συντάσσουν προσχέδια των “διαθηκών ζωής” τους. Στην διάλεκτο των οικονομικών και της τραπεζικής, μια “διαθήκη ζωής” είναι ένα γραπτό σχέδιο στο οποίο οι τράπεζες περιγράφουν στις ρυθμιστικές αρχές πώς οι ίδιες αυτές θα ξεμπερδέψουν σε περίπτωση χρεοκοπίας τους. Στην περίπτωση των κυβερνήσεων, μια “διαθήκη ζωής” θα έπρεπε να εξηγεί πώς οι σχετιζόμενες αρχές θα αντιδρούσαν όταν το Libra σπάσει τις σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες και προκαλέσει παγκόσμια μαζική ανάληψη.
Προφανώς αυτό εγείρει πληθώρα συναφών ερωτημάτων. Θα ορκιστούν οι κυβερνήσεις, όπως έκανε ο πρώην πρόεδρος τη Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ Ben Bernanke τον Σεπτέμβριο του 2008 και στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Mario Draghi τον Ιούλιο του 2012, να κάνουν “ό,τι είναι απαραίτητο” για να διασφαλίσουν την επιβίωση του νομίσματος; Θα έχουν καν την απαιτούμενη ικανότητα να το κάνουν αυτό, πόσο μάλλον να συντονίσουν τις ενέργειές τους – και να μοιραστούν τις ζημίες – με όλες τις εμπλεκόμενες χώρες; Θα μπορούν οι κυβερνήσεις να πάρουν τον έλεγχο του συστήματος, εάν αυτό αποδειχθεί ανίκανο να αυτοσυντηρηθεί;
Η σιγή ιχθύος προς απάντηση στις ανακοινώσεις της Facebook αυτής της εβδομάδας (σ.σ. 17/06 – 20/06) είναι ισοδύναμη με έγκριση αυτού του νέου επικίνδυνου εγχειρήματος. Οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να επιτρέψουν ιδιωτικά, κερδοσκοπικά μέρη να βάλουν ολόκληρο το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα σε κίνδυνο. Αν οι τράπεζες είναι “πολύ μεγάλες για να πτωχεύσουν”, τότε σίγουρα τα κράτη είναι. Αν οι κυβερνήσεις αποτύχουν να μας προστατεύσουν από τη τελευταία πράξη ύβρης της Facebook, τότε όλοι θα πληρώσουμε το τίμημα.
Katharina Pistor
Η Katharina Pistor είναι Καθηγήτρια Εταιρικού Δίκαιου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Columbia. Είναι συγγραφέας του The Code of Capital: How the Law Creates Wealth and Inequality.
Πηγή άρθρου: https://thepressproject.gr